Το Γεύμα (2011)
Μία performance θεάτρου/αρχαιολογίας
Από τους Θανάση Δεληγιάννη και Ευθύμη Θέου
Πρώτη παρουσίαση: 25 Σεπτεμβρίου 2011, Κουτρουλού Μαγούλα, Νέο Μοναστήρι Φθιώτιδας.
Μέρος του Προγράμματος Αρχαιολογίας και Αρχαιολογικής Εθνογραφίας του Πανεπιστημίου του Southampton και της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας N. Ελλάδας
Τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει ένας διάλογος ανάμεσα στους κλάδους της performance και της αρχαιολογίας αποτέλεσμα του οποίου υπήρξε η δημιουργία ενός νέου «υβριδικού» κλάδου ο οποίος χρησιμοποιεί τα μέσα της performance για να εξετάσει το αρχαιολογικό υλικό και τα μέσα της αρχαιολογίας για να προσεγγίσει την τέχνη της performance. Σταθμό αποτελεί η δουλειά των Μ. Pearson και Μ. Shanks μέσω του θιάσου Brit Goth[1].
Η performance Το Γεύμα, των Θανάση Δεληγιάννη και Ευθύμη Θέου, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το Σεπτέμβριο του 2011 στο χώρο της ανασκαφής του Πανεπιστημίου του Southampton και της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας N. Ελλάδας στην Κουτρουλού Μαγούλας Φθιώτιδας,[2]. Προσεγγίζει το πολύπλοκο ζήτημα της τροφής στις διάφορες προεκτάσεις του και το ρόλο του γεύματος ως διαχρονικό κοινωνικό φαινόμενο και ως εμπειρία. Πρόκειται για μία αφηγηματική κατασκευή που βασίζεται στο λόγο και αντλεί από αυτό που ονομάζουμε «λογοτεχνία» της τροφής: θεωρητικά κείμενα, αρχαιολογικές αναφορές, συνταγές, αποσπάσματα από κλασσικούς συγγραφείς κ.α.
Περιγραφή
Η Κουτρουλού Μαγούλα είναι μία πλούσια σε ευρήματα θέση στην οποία έχουν αποκαλυφθεί νεολιθικά σπίτια από πέτρα και πλίνθους, τα οποία χτίστηκαν και ξαναχτίστηκαν στην ίδια θέση για πολλές γενιές. Βρίσκεται στα όρια του Ν. Μοναστηρίου (Φθιώτιδα), ένα χωριό 800 περίπου κατοίκων, απόγονοι προσφύγων από την Α. Ρωμυλία.
Η προετοιμασία της performance διήρκησε ένα χρόνο και περιελάμβανε συμμετοχή στην ανασκαφή, τοπογραφική έρευνα, φωτογραφική τεκμηρίωση, μελέτη των αρχαιολογικών ευρημάτων, συγγραφή και μουσική σύνθεση. Οργανώθηκε σε εβδομαδιαία εργαστήρια και work-in-progress παρουσιάσεις στο Άμστερνταμ και την Αθήνα.
Το Σεπτέμβριο του 2010 και 2011 οι Θ.Δ. και Ε.Θ. εγκαταστάθηκαν στο χωριό και πήραν μέρος στην ανασκαφή. Η έρευνά τους διήρκεσε δύο μήνες, περιελάμβανε έρευνα πεδίου, συνεντεύξεις με τους αρχαιολόγους και τους κατοίκους της περιοχής, συλλογή των δεδομένων της ανασκαφής, καθώς και παρατήρηση και συμμετοχή στις τοπικές συνήθειες που συνδέονται με το φαινόμενο του φαγητού.
Το υλικό που συλλέχθηκε παρουσιάστηκε με τη μορφή μίας performance στο τέλος της ανασκαφικής περιόδου του 2011, δίπλα στις τομές της ανασκαφής. Την παρακολούθησαν περίπου 200 μέλη της τοπικής κοινότητας. Για 30' δύο άντρες καθισμένοι σε ένα τραπέζι μετέφεραν στους θεατές ιστορίες, κείμενα, εμπειρίες και ιδέες που σχετίζονται με την τροφή και τη διαχρονική παρουσία της στη θέση. Ο λόγος τους, οργανωμένος σε σόλι και ντουέτα, ποίκιλε από την πεζή αφήγηση στο ρυθμικό λόγο μέχρι και το τραγούδι. Καθ’ όλη τη διάρκεια της performance ένας μάγειρας ετοίμαζε μία παραδοσιακή συνταγή η οποία στο τέλος προσφέρθηκε στους θεατές, ενώ ντόπιοι μουσικοί έπαιζαν παραδοσιακή μουσική της περιοχής.
Βασικός στόχος ήταν μέσω της performance να έρθει η ανασκαφή πιο κοντά στην τοπική κοινωνία καθιστώντας την έναν ανοικτό, ζωντανό και προσβάσιμο χώρο. Επιπλέον, να ενσωματώσει τις αφηγήσεις των μελών της τοπικής κοινότητας στην επίσημη αρχαιολογική αφήγηση - συχνά δυσπρόσιτη σε μη αρχαιολόγους - επιτρέποντας τους να κατανοήσουν καλύτερα το αρχαιολογικό υλικό και να συνδεθούν μαζί του με έναν πολύ πιο προσωπικό και σύνθετο τρόπο.
Κατά τη διάρκεια της ανασκαφικής περιόδου του Σεπτεμβρίου του 2012 οι επισκέψεις στο χώρο της ανασκαφής αυξήθηκαν με τους κατοίκους να έρχονται γεμάτοι ερωτήσεις σε σχέση με αυτά που άκουσαν την προηγούμενη χρονιά. Στο τέλος της περιόδου του 2012 μία δεύτερη performance παρουσιάστηκε στο χώρο, αυτή τη φορά από μία ομάδα εφήβων της περιοχής: με τη βοήθεια των καλλιτεχνών πραγματοποίησαν εθνογραφική έρευνα, ανασκαφή, φωτογραφική τεκμηρίωση, συγγραφή, ξενάγησαν τους επισκέπτες στο χώρο και τα ευρήματα και παρουσίασαν ένα έργο το οποίο και πάλι συνδύαζε την αρχαιολογία με την performance.
Εικαστική εγκατάσταση
Από τον Οκτώβριο του 2013 έως και το Μάρτιο του 2014, παρουσιάστηκε στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης μία εγκατάσταση πάνω στην όλη δράση, ως μέρος της έκθεσης Εκ νέου: μία νέα γενιά Ελλήνων καλλιτεχνών[3]. Περιελάμβανε τμήματα από το υλικό τεκμηρίωσης της δημιουργικής διαδικασίας οργανωμένα σε τρία τραπέζια, τα οποία αντιπροσώπευαν τα τρία βασικά πεδία του πρότζεκτ: αρχαιολογία, εθνογραφία και performance. Η εγκατάσταση περιελάμβανε φωτογραφίες, κείμενα, ηχητικά αποσπάσματα και βιντεοπροβολές. Οι επισκέπτες μπορούσαν να καθίσουν στις καρέκλες γύρω από τα τραπέζια και να προσεγγίσουν το υλικό με όποιο τρόπο επιθυμούσαν.
Ως προέκταση της εγκατάστασης, το Νοέμβριο του 2013 η ίδια η performance παρουσιάστηκε σε ένα κοινό 150 ατόμων ανάμεσα στα τραπέζια δύο εστιατορίων της Αθήνας.
Εκπαιδευτικά προγράμματα
Κατά τη διάρκεια της έκθεσης οργανώθηκαν εκπαιδευτικά προγράμματα στο μουσείο και την πόλη για παιδιά 5-10 ετών, εφήβους και ενήλικες. Στόχος αυτών των προγραμμάτων ήταν να εισάγουν τους συμμετέχοντες στην ιδέα μιας εναλλακτικής χρήσης ενός αρχαιολογικού χώρου και μίας ενσώματης προσέγγισης του αρχαιολογικού υλικού, καθώς και να τους παρουσιάσουν τρόπους με τους οποίους η σύγχρονη τέχνη συναντάται σήμερα την επιστήμη. Στα προγράμματα αυτά συμμετείχαν περίπου 150 άτομα[4].
Βλέπε επίσης:
http://togeuma.blogspot.com/2011/02/meal.html
Βίντεο:
Φωτογραφίες από τους: Tom Loughlin, Anjli Kundi, Θανάση Δελιγιάννη, Ευθύμη Θέου
[1] Pearson, M. & M. Shanks, 2001. Theatre/archaeology. London: Routledge (http://documents.stanford.edu/michaelshanks/64)
[2] Hamilakis, Y & E. Theou 2013. ‘Enacted multi-temporality: the archaeological site as a shared, performative space’, in A. Gonzalez-Ruibal (ed.) Reclaiming Archaeology: Beyond the Tropes of Modernity. London: Routledge, 181-194 και Stourna, A. 2014. ‘Performance and archaeology: a spatiotemporal journey’, paper presented at Spacing Performance. 2nd International Performance Design Symposium. Rome & Fara Sabina, Italy. 7th-13th January 2014.
[3] Θέου, E & Θ. Δεληγιάννης 2013. ‘Το Γεύμα’, στο . Δ. Δραγώνα, T. Πανδή & Δ. Βιτάλη (επιμ.), Εκ νέου: μία νέα γενιά Ελλήνων καλλιτεχνών, Αθήνα: ΕΜΣΤ, 44-45.
[4] Μαυροσκούφης, Δ.Κ. & Ε. Μυρογιάννη, Σ., Γρόσδος, Δ., Σεϊτανίδου (επιμ.) 2014. Το μουσείο ήταν τέλειο! Διαπολιτισμικά Προγράμματα Σχολείων σε Μουσεία, Αθήνα: Y.Παι.Θ.
