Τίτλοι και Περιλήψεις Έργων και Εισηγήσεων
Άρης Αναγνωστόπουλος: Η εθνογραφική επιθυμία και το Αλλο της τέχνης. Απορίες από την ενσωμάτωση των εικαστικών τεχνών στην αρχαιολογική εθνογραφία
Η παρουσίαση αυτή εκφράζει μια αυτοκριτική απορία όσον αφορά τις σχέσεις αρχαιολογίας, ανθρωπολογίας και τέχνης. Θα παρουσιάσω την εμπειρία μου από δυο εγχειρήματα ενσωμάτωσης κάποιας μορφής εικαστικής ή παραστατικής τέχνης σε αρχαιολογικά εγχειρήματα τα οποία συμπεριέλαβαν ένα ανθρωπολογικό-εθνογραφικό κομμάτι και προσπαθούσαν μέσω αυτού να εμπλακούν με το «κοινό» εκείνο που ενδιαφερόταν για την αρχαιολογική διαδικασία. Τα δυο αυτά εγχειρήματα είναι το ερευνητικό πρόγραμμα «Καλαυρεία» στο ιερό του Ποσειδώνα στον Πόρο και το ερευνητικό πρόγραμμα «Τρία Ιερά Κορυφής» στις Γωνιές Μαλεβυζίου, ένα χωριό στην Κεντρική Κρήτη. Διερωτώμαι εδώ ποιά είναι η πραγματική σχέση ανάμεσα στην επιθυμία της εθνογραφίας και στην ανάδυση ενός χώρου που μπορεί να ονομαστεί «της τέχνης». Απευθύνομαι κυρίως στο δισταγμό μιας ερευνητικής ομάδας ή υποκειμενικότητας να αφήσει να εκπυχθεί μια κατάσταση η οποία δεν νοηματοδοτείται απαραίτητα κατά τον άξονα μιας εθνογραφικής χρησιμότητας. Συχνά, το πειθαρχικό πλαίσιο στο οποίο κινούνται οι πανεπιστημιακοί ερευνητές επιβάλλει την τεκμηρίωση της τέχνης ως εργαλείου για την ανάδυση εθνογραφικής πληροφορίας. Ακόμα και αν αρνηθούμε την εργαλειακή χρήση καθαυτή δεν μπορούμε να αρνηθούμε πως ο διαχωρισμός αυτός συντάσσει την τέχνη ως ένα μεταφορέα, μια γραμμή φυγής προς το «κάτι άλλο» που αισθανόμαστε ότι λείπει από την επιστημονική μας δουλειά. Ωστόσο, πιστοί στην δυτική επιστημολογία που συντάσσει τις εκφορές και τις σωματοποιημένες μας δράσεις, αρνούμαστε να παραδοθούμε πλήρως σε αυτό το Άλλο της τέχνης, φοβούμενοι ίσως πως αυτό θα σήμαινε διάσχιση των μεθοδολογικών στεγανών που συντάσσουν το υποκείμενο του ερευνητή – και ό,τι αυτά σημαίνουν σε ένα πιο υλικό επίπεδο για το συμβολικό και υλικό κεφάλαιο που το συνοδεύουν. Από την άλλη, υπάρχει ο περιορισμός του γραπτού, επίσης επιβαλλόμενος ολοένα και περισσότερο από την ακαδημία. Ωστόσο, η εμπειρία της εθνογραφικής έρευνας δεν έχει μονάχα να κάνει με τη δημιουργία ενός αποτυπωτικού αρχείου, αλλά με την ίδια την παρουσία στο πεδίο. Κατά κάποιον τρόπο, εθνογραφία δεν είναι μονάχα ένα είδος γραφής, αλλά η κατάσταση την οποία δημιουργεί η παρουσία και δράση της ανθρωπολόγου, καθώς και η διαλεκτική της σχέση με την περιοδική ή πιο μόνιμη απουσία.
Αυτή η δημιουργία καταστάσεων και η σχέση της με τη γλώσσα και τη γραφή είναι κάποια από τα σημεία που θα θίξω και θα ήθελα να αποτελέσουν μέρος του διαλόγου.
Ελεάνα Γιαλούρη: Μετακινήσεις
Πρώτη παρουσίαση: Φεστιβάλ Βραδύτητας 28-29 Ιουνίου 2014.
Ο slide viewer είναι μηχανισμός που συνδέεται με μια παλαιού τύπου ατομική θέαση ‘γραφικών’ τουριστικών προορισμών σε θέσεις με αρχαιολογικά και άλλα αξιοθέατα. Μέσα από αυτόν επιχειρούμε να ξαναδούμε την αρχαιότητα θολώνοντας τα όρια ανάμεσα στο μοναδικό και το τυποποιημένο, το αυθεντικό ή σπάνιο και το μηχανικά πολλαπλώς αναπαραγόμενο, το μνημειακό και το κοινωνικό.
Βάσκο Δήμου: Sub/Liminal Ethnographies
Στο πλαίσιο της διδακτορικής μου έρευνας δημιούργησα ένα τρίπτυχο εθνογραφικών 'εργαλείων' στην τομή της αρχαιολογίας με τη σύγχρονη τέχνη (ένα ντανταϊστικών επιρροών κολάζ με εικόνες που άπτονται της ιστορίας της Ακρόπολης, ένα σετ μαγνητών ψυγείου οι οποίοι απεικονίζουν πρόσωπα, αντικείμενα και ιδέες που σχετίζονται με κάποιο τρόπο με αυτή και μια άδεια επιφάνεια πάνω στην οποία ζήτησα από τους συμμετέχοντες να εκφράσουν με όποιον τρόπο ήθελαν το τι σημαίνει για εκείνους η Ακρόπολη). Αυτά αποτέλεσαν αφενός μέσα συλλογής πληροφοριών σχετικά με το πώς αντιλαμβάνονται την Ακρόπολη (και γενικότερα το παρελθόν) σύγχρονοι κάτοικοι της Αθήνας, και αφετέρου δυνητικά μέσα 'ιδιαίτερων' αρχαιολογικών σεμιναρίων, τόσο για την ευρύτερη ιστορία του μνημείου όσο και για τη θεωρία και πρακτική της σύγχρονης αρχαιολογίας. Για το συνέδριο του Ιανουαρίου θα ήθελα να παρουσιάσω τα εργαλεία αυτά, καθώς και τα έργα που οι συμμετέχοντες στην έρευνα πεδίου μου δημιούργησαν χρησιμοποιώντας τα, μέσα από μία έκθεση-performance.
Δέσποινα Ζευκιλή: Η αρχαιολογική στροφή στη σύγχρονη τέχνη
Μια συζήτηση με τον Dieter Roelstraete με αφορμή την έκθεση «The way of shovel - on the archeological imaginary in art at» στο Museum of Contemporary Art, Chicago.
Kωστής Καλαντζής: Υλικότητες της κάμερας και της ιθαγενούς αρχαιολογίας στη σύγχρονη Θεσσαλία
Η παρουσίαση μου θα εξετάσει τις συνθήκες και τις δυναμικές που προέκυψαν κατά την έρευνα μου στη Θεσσαλία (Αρχαιολογική Εθνογραφία στην Κουτρουλού Μαγούλα) γύρω από ζητήματα αρχαιολογίας και τοπικού φαντασιακού. Θα επικεντρωθώ στο γύρισμα της ταινίας μου "Ραβδοσκοπώντας το Παρελθόν: Υλικότητες Μνήμης του Εμφυλίου" και στους τρόπους με τους οποίους αναγκάστηκα βάσει εθνογραφικών δεδομένων να αναθεωρήσω και να διευρύνω τον ορισμό του τί αποτελεί αρχαιολογία αλλά και το τι επιδράσεις και "πράγματα" προσφέρει η αρχαιολογία στους ντόπιους της εν λόγω περιοχής. Θα συνοδεύσω την παρουσίαση με οπτικό υλικό (φωτογραφία και αποσπάσματα φιλμ), επιχειρώντας επίσης να διερευνήσω τους δρόμους που ανοίγει η κάμερα στην συζήτηση που αφορά την διαφορά μεταξύ κειμένου και φιλμ στην ανάπτυξη μίας θεωρητικοποιημένης πρότασης περί εθνογραφίας στον κόσμο της αρχαιολογίας.
Ευαγγελία Λεδάκη: Επικαιροποιήσεις, απωθήσεις, πυρετός του αρχαίου.
Νατάσα Μπιζά: Τhe Letter E for Agatha
Με αφορμή έρευνά μου στο αρχείο της Αμερικανικής Αρχαιολογικής Σχολής Κλασικών Σπουδών, με ενδιαφέρει η περαιτέρω ενασχόληση με θέματα όπως η δύναμη των θεσμών, οι πολιτικές της συλλογής και της αρχειοθέτησης, αλλά και η εκ νέου κατασκευή συλλογών (αρχαιολογικών και άλλων). Στο νέο μου αυτό έργο θα ασχοληθώ με μια αστυνομική ιστορία αρχείου που εμπλέκει την ίδια τη συγγραφέα της.
Κωστής Σταφυλάκης: Ακατάλληλο περιεχόμενο.
Πάνος Σκλαβενίτης: Ανασκαφή υποκειμένου (ανάθεση).
Ανασκαφείς: Άρης Αναγνωστόπουλος, Ελεάνα Γιαλούρη,Celine Murphy, Ελπίδα Ρίκου, Νίκη Σακκά.
Υποκείμενο ανασκαφής: Κατερίνα Καλέντζη.
Πειραματιζόμενοι στα όρια αρχαιολογίας, ανθρωπολογίας και σύγχρονης τέχνης, επιχειρούμε να οργανώσουμε μια αρχαιολογική ανασκαφή ενός ζωντανού υποκειμένου, ενώ παράλληλα αναστοχαζόμαστε πάνω στις πηγές και τα εργαλεία της αρχαιολογικής έρευνας, καθώς και στις βασικές διαδικασίες της ανάσυρσης, ανασύστασης, συντήρησης, συλλογής και φύλαξης που την συνοδεύουν. Σκοπός μας δεν είναι να προσεγγίσουμε το ζωντανό αυτό υποκείμενο ωσάν να ήταν ανασκαφικός τόπος, αλλά θεωρώντας ότι είναι ανασκαφικός τόπος. Με άλλα λόγια επιθυμούμε να εστιάσουμε την προσοχή μας στην υλική, πολυαισθητηριακή πραγματικότητα του ανασκαφικού τόπου (ή σώματος) που ξεπερνά τα στενά όρια της ‘αναπαράστασης’ και μας υποχρεώνει να λάβουμε σοβαρά υπόψη ό,τι το υποκείμενο θέλει (βλ. Mitchell), αλλά και τους τρόπους με τους οποίους αυτό δρα (βλ. Gell). Η προσέγγιση αυτή αφενός φέρνει στο προσκήνιο ζητήματα όπως τα όρια του αρχαιολογικού (υπο/αντι)κειμένου και της αρχαιολογικής πρακτικής, τις ηθικές παραμέτρους της, ενώ παράλληλα ανακινεί προβληματισμούς που αφορούν τις σιωπές και τις φωνές του παρελθόντος, τον ελεγκτικό του ρόλο, αλλά και την τρωτότητά του, τους παράγοντες που υπεισέρχονται στη διαμόρφωση της αξίας του ως δημόσιο αγαθό, αλλά και την ιδιωτική του φύση.
Ηώ Χαβιαρά: ‘Archaeo-stress’
Ειδικά σχεδιασμένo για ασκήσεις αποκατάστασης εθνικής μνήμης ή διαχείρησης παρούσας πολιτκής κατάστασης προσφέρoντας χαλάρωση. Χρησιμοποιείται, επίσης, στην καθημερινότητα για την καταπολέμηση του stress.
Hώ Χαβιαρά και Ελεάνα Γιαλούρη: ‘Αρχαίον Πνεύμα Φυγείν Αδύνατον’
Ποιό είναι το βεληνεκές του φωτός ενός αρχαίου λυχναριού;
Πώς ενεργοποιείται το πνεύμα που ζει μέσα του;
Πόσες επιθυμίες μπορεί αυτό να πραγματοποιήσει;
Ποιοί οι κίνδυνοι δραπέτευσής του και πώς μπορείτε να την αποφύγετε;
Σοφία Γρηγοριάδου: Επόμενη στάση: Θύλαξ